Gorky

Rabbijn Ben Zion Vishedsky werd in 1939 geboren in Rusland. Zijn vader was onderwijzer in Gorky en hoofd van een gezin met vier kinderen.

De toenmalige machthebber Josef Stalin had de joodse geloofsbeleving verboden. Synagogen werden met de grond gelijk gemaakt. Ben Zions vader bestudeerde het Jodendom in het verborgene. Even heimelijk probeerde hij joden en niet-joden die, om wat voor reden ook, in nood, zaten te helpen.

“Wij waren”, verteld Ben Zion (‘Zoon van Jerusalem’), “thuis erg arm maar spiritueel rijk. Met wat wij maar konden missen zetten wij ons tijdens het Stalinistisch bewind in om de band in onze joodse gemeenschap te bewaren. Alles wat met godsdienst te maken had werd stelselmatig tegengewerkt en vernietigd. Doordat mijn vader ons zo goed mogelijk joods opvoedde ging hij tegen Stalins regime in.”

Stalins antisemitische campagne bereikte in 1953 haar hoogtepunt in het dokterscomplot, waarbij joodse artsen werden beschuldigd van een poging tot het vergiftigen van de Russische leider. Ben Zions vader werd gearresteerd. Hij overleefde martelingen en tien jaar strafkamp in de door Solszjenitsyn beschreven Goelach Archipel. Zijn gevangenschap leidde tot een andere rolverdeling in het gezin Vishedsky. Terwijl zijn moeder noodgedwongen buitenshuis ging werken, voedde Ben Zion zijn jongere broers en zussen op.

“Mijn vader wist veel van het jodendom. Links en rechts adviseerde hij de mensen hoe men moest voorkomen dat de kinderen marionetten van het systeem werden. Ik was 10 jaar toen mijn vader werd verraden en gearresteerd. Met vele anderen werd hij verbannen naar Siberië. Tijdens de zes jaar dwangarbeid hoorden of zagen wij niets van hem.”

Stalin bereidde een grootscheepse deportatie van de joden voor, maar voordat dat plan werd uitgevoerd, overleed hij aan een hersenbloeding. Een periode van ontspanning onder het bewind van Nikita Chroesjtsjov, was met het aantreden van Leonid Brezjnev weer voorbij. Nadat Ben Zions vader was vrijgelaten, volgde de geheime dienst alle gezinsleden. Doordat de KGB ook bezoekers arresteerde, raakte het gezin in een sociaal isolement.

“Na de dood van Stalin duurde het nog drie jaar voor mijn vader aan de beurt was om vijgelaten te worden. Na de hereniging van het gezin hadden wij maar één doel voor ogen: wij willen weg, wij willen naar Israël.”

Met de grootste voorzichtigheid werd contact opgenomen met rabbijnen buiten de Sovjet-Unie. Wie verwachtte dat de familie Vishedsky in die omstandigheden toestemming zou krijgen voor emigratie naar Israël? Toch mocht het hele gezin in 1966 naar Israël vertrekken. Ben Zion: “Het was een wonder”.

Israël

Na zijn diensttijd in het Israëlische leger trad Ben Zion in Kfar Chabad, een dorp nabij Tel Aviv, in de voetsporen van zijn vader en stichtte er een cheider, een jongensschool waar behalve in de algemene vakken ook in de Thora en de Talmoed wordt onderwezen. Hij is sindsdien rector van deze ‘school van het leger van de HEERE der heirscharen’.

“We begonnen met vijf kinderen in een caravan”, zegt Ben Zion. “Daarna kregen we eerst een kleine en later een grotere boerderij. Nu houden we school in een ander gebouw, het Beth Tsjvot Hasjeem, ‘gebouw van G-ds Leger’, waar kinderen van heinde en ver naar toekomen. Tussen de middag krijgen ze een eenvoudige warme maaltijd, of hun ouders dat nu kunnen betalen of niet. We vangen ook kinderen op die leerproblemen hebben. Op de school zitten nu driehonderd jongens in de leeftijd van vier tot dertien jaar; ze blijven normaal gesproken op school tot hun bar mitswa.”

Deze snelgroeiende school maakt deel uit van een geloofsgemeenschap, de Chabad Lubavitch, die heden tot ver over de grenzen van Israël haar invloed doet gelden. Een kenmerk van deze gemeenschap is het sterke uitzien naar de komst van de Messias, en met het oog daarop: een leven in de liefdevolle rechtvaardigheid van G-d, zoals Hij geeft en vraagt in de Thora. De school wil de verzoeningsvolle liefde van G-d en het leven met G-d, in Messiaanse verwachting, graag doorgeven aan de scholieren.

Als men Ben Zion vraagt naar de achtergrond van zijn werk, dan zegt hij: “Het gaat bij ons eigenlijk om de vraag, die aan Adam werd gesteld: ‘Waar ben je? Hoe sta je tegenover Mij en tegenover je medemensen?’ Vanuit iedere religieuze groepering kun je hierop antwoorden.”